Torbiel Bakera to dość frapujący problem dla wielu pacjentów. Chorzy są bardzo zaniepokojeni pojawieniem się miękkiej, guzowatej zmiany z tyłu kolana. Jak każda tego typu zmiana, budzi ona lęk i obawy, czy jest to groźny guz. Spieszę donieść, że nic z tych rzeczy. Sprawy mają się zupełnie inaczej.

Już w roku 1877 William Baker opisał zmianę powstającą w dole podkolanowym. Nie wiedziano wówczas dokładnie o przyczynach tej choroby. Teraz już wiemy, że zasadniczo istnieją dwa istotne powody jej pojawienia się. Może to być powiększona zapalnie kaletka dołu podkolanowego lub też wystąpienie przepukliny torebki stawowej.

W obrębie dołu podkolanowego, pomiędzy mięśniami, znajdują się liczne kaletki. Kaletki to wypustki błony maziowej, bardzo często mające kontakt ze stawem. Ich zadaniem jest ochrona, zmniejszenie tarcia i ucisku oraz ułatwienie poślizgu w miejscach wrażliwych. W dole podkolanowym najczęściej powiększeniu ulega kaletka pod głową przyśrodkową mięśnia brzuchatego łydki lub mięśnia półbłoniastego.

Drugą przyczyną powstania torbieli dołu podkolanowego jest powstanie przepukliny torebki stawu. W wyniku nadprodukcji płynu stawowego, a dzieje się tak w przypadku toczących się procesów chorobowych w stawie (np. choroby reumatycznej, choroby zwyrodnieniowej, zwyrodnieniowego uszkodzenia łąkotek, itp.), nadmiar płynu znajduje swoje ujście w osłabionej tylnej torebce stawu, formując coś na kształt przepukliny. Nadmiar płynu stawowego gromadzi się w formie torbieli w dole podkolanowym, pomiędzy mięśniami. W tym momencie należy podkreślić przyczynę powstania takiej sytuacji, to znaczy proces chorobowy w stawie. W takim przypadku torbiel Bakera jest objawem procesu chorobowego w stawie kolanowym, nie zaś oddzielną jednostką chorobową. Bardzo często pacjenci fałszywie interpretują swoje dolegliwości mówiąc, że chorują na torbiel Bakera. Torbiel Bakera jest jedynie objawem choroby zapalnej stawu, najczęściej choroby zwyrodnieniowej. W takich przypadkach kluczem do poprawy jest leczenie przyczyny (o ile to możliwe), a nie samego objawu. Co więcej, leczenie jedynie torbieli nie rozwiąże problemu, gdyż będzie ona najprawdopodobniej nawracać.

Zdarza się, że torbiel Bakera występuje również u dzieci. W porównaniu z dorosłymi, torbiel Bakera u dzieci występuje rzadko. Rozwija się na ogół przed 15. rokiem życia, najczęściej z nieznanych przyczyn. Może nie wywoływać żadnych objawów klinicznych.

Torbiel Bakera (łac. cystis poplitea)

Autor rysunków: Tomasz Borkowski

Rozpoznanie

Dla ortopedy rozpoznanie torbieli Bakera nie stanowi problemu. Podczas rutynowego badania ortopedycznego można postawić właściwą diagnozę. Czasami prosimy pacjenta o wykonanie kilku przysiadów, wówczas torbiel po takim teście ulega powiększeniu. Dzieje się tak, gdyż w przypadku przepuklin tylnej torebki stawu, wykonanie ćwiczeń powoduje „przepompowanie” płynu ze stawu do torbieli. Niestety, płyn ten nie może się cofnąć. Na skutek mechanizmu zastawkowego, płynie on tylko w jednym kierunku: ze stawu do torbieli. Badaniami, które potwierdzą nasze rozpoznanie jest badanie ultrasonograficzne lub dokładniejsze badanie rezonansem magnetycznym.

Torbiel Bakera w badaniu rezonansu magnetycznego

Leczenie

Właściwym postępowaniem jest leczenie procesu chorobowego stawu, to znaczy ograniczenie procesu zapalnego stawu, w zależności od przyczyny tego procesu. W przypadku chorób reumatycznych jest właściwe postępowanie przeciwzapalne. Jednak najczęstszą przyczyną powstawania torbieli jest choroba zwyrodnieniowa stawu.

Podłożem niszczenia stawu w chorobie zwyrodnieniowej jest również proces zapalny, jednak o trochę innym charakterze, niż w chorobie reumatycznej. Zmniejszenie natężenia procesu zapalnego można osiągnąć poprzez zastosowanie leczenie farmakologicznego, zabiegów fizykoterapeutycznych, a czasami konieczne bywa leczenie operacyjne. Pacjenci zwracają się z wyraźną prośbą, chcąc się pozbyć torbieli. Z racji tego, co opisałem, nierzadko jest to bardzo trudne. W leczeniu operacyjnym stosuje się techniki artroskopowe. Podczas tego małoinwazyjnego zabiegu można dokonać procedur naprawczych w samym stawie, a zarazem ewakuować torbiel od strony stawu, niszcząc przy tym mechanizm zastawkowy torbieli. Można również w sposób tradycyjny usunąć chirurgicznie torbiel. Czasami, gdy torbiel jest bardzo dolegliwa, można wykonać  zabieg punkcji torbieli, by ulżyć choremu. Jest to postępowanie paliatywne (objawowe), gdyż nie usuwamy przy tym źródła choroby.

W pewnych sytuacjach duża torbiel może pęknąć, wówczas płyn z torbieli rozlewa się do mięśni łydki. Dominującym objawem jest bolesny obrzęk mięśni łydki. Sytuacja ta imituje zapalenie żył głębokich podudzia. Konieczne jest wykonanie badania USG Dopplera, by postawić właściwe rozpoznanie i wdrożyć odpowiednie postępowanie.

Torbiel Bakera to częsty objaw choroby zwyrodnieniowej kolana. Jest ona niegroźna dla zdrowia, ale bywa bardzo dokuczliwa. Leczenie wymaga cierpliwości i zrozumienia istoty choroby przez pacjenta.

Torbiel Bakera w badaniu rezonansu magnetycznego (bok)

Dziękuję za lekturę wpisu. W oczekiwaniu na nowe, zapraszam na mój fanpage – Biegający Ortopeda.