Złamania zmęczeniowe – trochę inne złamania
Złamania zmęczeniowe rozbudzają wyobraźnie pacjentów. Bardzo często powodem wizyty u lekarza ortopedy jest właśnie obawa przed tego typu złamaniem, a praktycznie każdy ból kończyny dolnej jest przez pacjentów utożsamiany właśnie z tym problemem. Na szczęście, większość z tych obaw nie znajduje potwierdzenia w rzeczywistości.
Złamanie zmęczeniowe lub inaczej zwane przeciążeniowe to kontuzja osób intensywnie trenujących, szczególnie w sportach wytrzymałościowych, biegaczy, triathlonistów, ale również tego typu złamania występują u zawodników gier zespołowych np. siatkarzy, piłkarzy czy koszykarzy. W odróżnieniu od typowego, urazowego złamania kości, kiedy to jednorazowa duża siła działa na kość prowadząc do złamania, np podczas wypadku na nartach lub rowerze, w złamaniach zmęczeniowych jest to nałożeniu szeregu drobnych mikrourazów, do których dochodzi podczas długotrwałych biegów i skoków. Nie dzieje się to w jeden dzień, jest to proces rozłożony w czasie. Kość jest to żywa tkanka, która podlega nieustannej przebudowie, w momencie gdy działa czynnik uszkadzający, od tego momentu rozpoczyna się proces naprawczy kości. Nie mniej jednak, gdy czynnik uszkadzający cały czas działa, a proces naprawczy nie nadąża nad uszkadzającym, dochodzi do powstania złamania zmęczeniowego. Szczególnie w sytuacjach, gdy metabolizm kości jest zaburzony, na skutek różnego rodzaju zaburzeń hormonalnych, zaburzeń odżywiania i pewnych predyspozycji biomechanicznych.
Objawem takiego złamania jest ból o różnym stopniu nasilenia, ból można namacalnie -palpacyjnie zlokalizować pod postacią żywo-bolesnego zgrubienia. Cechą złamania zmęczeniowego jest, że ból, który początkowo może być niewielki, narasta z czasem trwania treningu, aż do momentu, kiedy jego kontynuowanie jest niemożliwe. W przypadkach bardziej zaawansowanych ból może występować w spoczynku.
Pierwszy, który opisał takie złamanie był pruski lekarz wojskowy Briethaupt, który zwrócił uwagę na obrzęk i ból śródstopia u żołnierzy piechoty, którzy maszerowali dziesiątki kilometrów. Nie mniej złamania takie nie występują tylko w stopie. Złamania zmęczeniowe mogą dotyczyć również:
- szyjki kości udowej
- kości piszczelowej (najczęstsza lokalizacja złamań zmęczeniowych)
- kości strzałkowej
- kości łódkowatej stopy
- kości śródstopia: złamania marszowe, złamanie podstawy II kości śródstopia (u tancerek baletowych), złamanie V kości (złamanie Jonesa)
- opisano również złamanie zmęczeniowe kończyny górnej: złamanie kości łokciowej u trenujących rzut oszczepem
Diagnoza
Rozpoznanie opieramy na rozmowie z pacjentem i jego zbadaniu. W czasie rozmowy możemy dowiedzieć się od kiedy trwa ból, czy ból występuje w nocy, czy narasta w ciągu treningu, czy zmniejsza się w czasie rozgrzania organizmu. Już te informacje pozwolą nam na postawienie pewnych podejrzeń. Ważną informacją dla lekarza jest występowanie problemów hormonalnych, (szczególnie u kobiet zaburzenia miesiączkowania). Ból w przypadku złamań zmęczeniowych może mieć różne nasilenie, narasta w czasie trwania obciążeń, aż do konieczności przerwy treningu. Złamanie zmęczeniowe mają swoją charakterystyczne lokalizacje, już położenie bolesnego miejsca może sugerować złamanie. Zdjęcie radiologiczne należy zawsze wykonać, jednak nie zawsze może ono ujawnić problem. Na wczesnym etapie zdjęcie radiologiczne może być prawidłowe. Dla potwierdzenia złamania mogą być konieczne inne badania, takie jak rezonans magnetyczny lub scyntygrafia kości. Rezonans magnetyczny pozwala wykryć problem w kości już na wczesnym etapie złamania. W pewnych złamaniach przydaje się badanie usg.
Leczenie
Leczenie złamań zmęczeniowych różni się również od złamań urazowych sposobem leczenia. W większości przypadków leczeniem z wyboru jest przerwa w treningu i odpoczynek. Na początku celem leczenia jest przywrócić bezbólowe chodzenie. Należy odciążyć bolesne miejsce, stosując kule łokciowe, ortezy, wkładki. W przypadku złamań zmęczeniowych, w odróżnieniu do złamań urazowych, nie ma ścisłych kryteriów czasu leczenia. Leczenie kontrolowane jest dolegliwościami bólowymi, gdy ból się zmniejsza i obciążanie kończyny jest niebolesne, można pacjentowi pozwolić na większą aktywność. Wiadomo jednak, złamanie dużej kości jaką jest kość udowa, będzie wymagało więcej czasu, aniżeli mniejsza kość śródstopia.
Niestety wśród złamań zmęczeniowych są takie, które cieszą się złą sławą z powodu problemów z gojeniem, opóźnionych zrostów, powtórnych złamań. Są to złamanie szyjki kości udowej, niektóre złamania piszczeli zlokalizowane z przodu i górnej części kości, złamania V kości śródstopia typu Jonesa, złamanie podstawy II kości śródstopia. W tych przypadkach konieczne bywa leczenie operacyjne. W przypadku tych złamań należy wspomóc gojenie kości, by uniknąć możliwych komplikacji. Metodą wspomagającą gojenie jest zastosowanie technologii emitowanych pulsacyjnie ultradźwięków o niskim natężeniu. Ultradźwięki aktywują na powierzchni komórek mechanoreceptory, które natomiast zwiększają ekspresje białek, które regulują i stymulują biochemicznie proces gojenia. Pacjent codziennie przez 20 minut przykłada sobie sondę na skórę, w miejsce oznaczone przez lekarza, ponad złamaniem. Jest to całkowicie niebolesna, prosta i nieinwazyjna procedura. Zastosowanie tej metody pozwala uniknąć operacji. W swojej praktyce od kilku lat stosuję tą metodę z bardzo dobrymi wynikami.
Złamanie kości śródstopia
Jakie są przyczyny złamań zmęczeniowych?
- Zbyt duże obciążenia treningowe!
- Brak regeneracji
- Zaburzenia bilansu mięśniowego
- Brak rozciągania i rozgrzewki przed treningiem
- Nieprawidłowa biomechanika, zaburzenia osi kończyn
- Nieprawidłowo dobrane obuwie treningowe
- Twarda nawierzchnia
- Zaburzenia hormonalne, szczególnie u kobiet
- Nadwaga
- Zła dieta
Po zagojeniu złamania, gdy będziemy chcieli powrócić do treningów, nie możemy popełnić błędów, które mogły być powodem wystąpienia problemu., dlatego tak ważna jest profilaktyka.
Złamanie kości śródstopia
Profilaktyka
- Nie zwiększaj zbyt szybko obciążeń treningowych i nie wydłużaj przesadnie czasu treningu
- Poznaj i słuchaj swojego organizmu; ból jest sygnałem ostrzegawczym – nie bagatelizuj go!
- Zadbaj o przerwy między treningami i poświęć je na regenerację
- Pamiętaj o ćwiczeniach ogólnorozwojowych i stabilizujących core
Złamania zmęczeniowe w sporcie amatorskim nie zdarzają się często, ale należy o nich pamiętać. Nie ulegajmy jednak fobii, że każdy ból może być złamaniem.
