Łąkotka – jak ją uratować?
Łąkotka to dla pacjenta bardzo tajemnicza struktura. Pacjenci bardzo różnie ją sobie wyobrażają, wobec czego jestem zobowiązany do wyjaśnienia kilku kwestii.
Łąkotki to półkoliste, włóknisto-chrzęstne struktury, które wypełniają przestrzeń pomiędzy powierzchniami chrzęstnymi kości piszczelowej i udowej. Widziane z góry przypominają wyglądem półksiężyc, a w przekroju są trójkątne. Nazwa wywodzi się od ich kształtu. Łęk to łukowato wygięta część siodła; łęk to również łukowaty element konstrukcyjny w architekturze. Wśród lekarzy nie ma zgody, której nazwy powinniśmy poprawnie używać: łękotka (zgodnie z etymologią), czy też łąkotka. Bardziej powszechna jest ta druga i przy niej pozostaniemy. W każdym stawie kolanowym są dwie łąkotki: większa przyśrodkowa i mniejsza boczna.
Łąkotka – jej rola i funkcja
Łąkotki biorą udział w przenoszeniu obciążeń w stawie. Dzięki temu, że mają pewną elastyczność, działają jak amortyzatory, chroniąc powierzchnie chrzęstne stawu. Zmniejszają tarcie w stawie oraz biorą udział w zapewnieniu jego zwartości i stabilności. Brak łąkotki powoduje zwiększenie obciążeń na powierzchnie chrzęstne stawu i tym samym przyczynia się do jego szybszego zużycia i zniszczenia. Niestety, łąkotki nie są strukturami dobrze unaczynionymi. Jedynie część łąkotki najbliższa torebki stawowej jest zaopatrzona w naczynia (jest to tzw. strefa czerwona łąkotki). Unaczynienie determinuje możliwość gojenia uszkodzeń, a to oznacza, że części nieukrwione nie mają szans na wygojenie. Unaczynienie łąkotek zmienia się wraz z wiekiem na gorsze, co istotnie ogranicza możliwości jej naprawy.
Uszkodzenia łąkotki
Możemy podzielić je na nagłe (urazowe) i stopniowo postępujące (zwyrodnieniowe).
Uszkodzenia urazowe mają miejsce w sytuacji skręcenia kolana podczas gry w piłkę, czy jazdy na nartach lub też podczas niefortunnego kucnięcia. Natomiast urazy zwyrodnieniowe wynikają z powolnego procesu degeneracji i zużycia, a ich wystąpienie wpisuje się w postępujący proces choroby zwyrodnieniowej kolana. Z wiekiem łąkotka traci swoje elastyczne właściwości, jest również bardziej podatna na uszkodzenia, w tym także te urazowe. Uszkodzenia podłużne są częściej obserwowane w przypadku nagłych urazów, natomiast uszkodzenia typu papuzi dziób w chorobie zwyrodnieniowej.
Uszkodzeniom łąkotki sprzyja niestabilność kolana (np. uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego), zaburzenia osi kolana (szpotawość bądź koślawość kolan).
Objawy
Uszkodzenia urazowe to sytuacje związane ze skręceniem kolana, najczęściej podczas uprawiania sportu. Po zdarzeniu kolano jest bolesne, często opuchnięte, występują trudności w poruszaniu. Czasami zaistniałe uszkodzenie łąkotki blokuje możliwość ruchu w stawie. Bardzo często w zależności od energii urazu, mogą występować inne, dodatkowe uszkodzenia w stawie: uszkodzenia więzadeł krzyżowych, pobocznych, czy uszkodzeń chrzęstnych.
Uszkodzenia zwyrodnieniowe charakteryzują się najczęściej stopniowo pojawiającym się bólem podczas zgięcia kolana czy kucania. Często objawy zaostrzają się po wysiłku i przeciążeniu stawu. Bywa, że ostry, przeszywający ból pojawia się podczas postawienia kończyny na nierównej powierzchni lub podczas skrętu tułowia i zmiany kierunku chodu. Mogą temu towarzyszyć wysięki w stawie, uczucie blokowania i przeskakiwania.
Zdjęcie 1 i 2
Uszkodzenie łąkotki przyśrodkowej
w badaniu rezonansu magnetycznego
Widok na łąkotkę z góry
Rysunek:Tomasz Borkowski
Widok na kolano z przodu
Typy uszkodzeń łąkotki
Autor rysunku: Tomasz Borkowski
Rozpoznanie/diagnostyka
Podejrzenie uszkodzenia łąkotki można postawić po wysłuchaniu skarg chorego. Po dokładnym zbadaniu pacjenta jesteśmy coraz bliżej rozpoznania. Ból zlokalizowany w szparze stawu, nasilający się podczas odpowiednich testów, nasuwa rozpoznanie. By je jednak potwierdzić, należy wykonać badania dodatkowe, a najlepiej rezonans magnetyczny. Badanie USG nie jest tak dokładne, a jego wartość zależy od aparatu i doświadczenia osoby wykonującej, natomiast jest na pewno badaniem bardziej dostępnym, niż badanie metodą rezonansu.
Leczenie
Otóż uszkodzenia urazowe, które najczęściej występują u osób młodych, w większości wymagają leczenia operacyjnego – artroskopii stawu. Najczęściej struktura łąkotek osób młodych nie jest zniszczona, więc stwarza to szanse na ich uratowanie. Niestety, nie każdą łąkotkę można naprawić. O możliwości naprawy decyduje rodzaj uszkodzenia oraz jego lokalizacja.
Uszkodzenia podłużne, w strefie bliskiej torebki stawu to najkorzystniejsze miejsce do naprawy – szycia łąkotki. Szycie łąkotki przeprowadza się podczas artroskopii stawu. Do tego celu wykorzystuje się specjalne wszczepy, dedykowane szwy do szycia łąkotek. W przypadku niekorzystnych uszkodzeń, niestety, trzeba część łąkotki usunąć, gdyż nie spełnia ona już swojej funkcji, a jedynie przeszkadza w stawie i jest powodem dolegliwości, np. uszkodzenie typu papuzi dziób.
Zagojona łąkotka
Powrót do sprawności po szyciu jest dłuższy, a rehabilitacja bardziej wymagająca, niż w przypadku częściowej resekcji. Jednak warto podjąć taki trud. W przypadku uszkodzeń zwyrodnieniowych leczenie operacyjne nie jest pierwszym wyborem, należy zacząć do leczenia farmakologicznego i rehabilitacyjnego. Takie postępowanie jest rekomendowane przez Europejskie Towarzystwo Medycyny Sportowej, Chirurgii Kolana i Artroskopii (ESSKA). Warto o tym pamiętać, gdy zgłasza się do nas pacjent twierdząc, że bezwzględnie musi być operowany.
Obecnie wiemy coraz więcej na temat konsekwencji usunięcia łąkotki. Obserwujemy zmiany zwyrodnieniowe w tych stawach, w których bez litości dla łąkotek usuwano je, dlatego teraz staramy się je ratować, mając większą świadomość konsekwencji.
