Przeciwutleniacze kontra wolne rodniki – starcie pierwsze!
Wielu z nas słyszało informacje o niebezpiecznych wolnych rodnikach i o korzystnym działaniu przeciwutleniaczy. Jednak nie wielu wie, czym właściwie są wolne rodniki i jak działają przeciwutleniacze, oraz co ma z tym wspólnego trening sportowy.
Każdy organizm do życia potrzebuje tlenu. Jest on niezbędny i kluczowy w biochemicznych reakcjach w każdej komórce, w procesie przetwarzania go na energię. Każdy atom tlenu ma parę elektronów, zdarza się, że w trakcie różnorakich reakcji biochemicznych jeden z elektronów „zagubi się”, wówczas atom tlenu „pilnie” poszukuje uzupełnienia. Taki atom jest bardzo reaktywny, to znaczy łatwo wchodzić w różne reakcje, z innymi atomami, by uzupełnić brakujący elektron.
Wolnym rodnikiem nazywamy atom tlenu z brakującym elektronem lub reaktywną formą tlenu (RFT). Wolny rodnik może mieć bardzo destrukcyjne działanie, jednakże nasz organizm jest na to przygotowany, poprzez wypracowanie mechanizmów przeciwutleniających. W zdrowym organizmie funkcjonuje równowaga pomiędzy wolnymi rodnikami, a naturalnymi przeciwutleniaczami. Jednak w pewnych sytuacjach zaczynają dominować wolne rodniki, wówczas mówimy o stresie oksydacyjnym.
Stres oksydacyjny
Kiedy ilość wolnych rodników przewyższa ilość antyoksydantów, dochodzi do zjawiska określanego mianem stresu oksydacyjnego, co nie jest to korzystne dla naszego organizmu.
Dlaczego wolne rodniki są niebezpieczne?
Nadreaktywność atomów tlenu powoduje, że łatwo wchodzą w reakcje chemiczne z innymi związkami np białkami w komórce, przyczynią się tym samym do uszkodzenia DNA, błon komórkowych, lipidów co w konsekwencji prowadzi do śmierci komórki, a również może być początkiem wielu schorzeń w tym również chorób nowotworowych. Niszczenie struktury DNA przez wolne rodniki, może prowadzić do mutacji genów, które kodują nasze białko. Zmiana, to znaczy mutacja genu, może przyczynić się do utraty kontroli nad produkcją białka, co jest początkiem niekontrolowanego wzrostu nieprawidłowych komórek, a w konsekwencji powstania nowotworu. Jedna z teorii starzenia się zakłada, że proces starzenia się jest wynikiem nakładających się uszkodzeń, głównie białek i DNA, spowodowanych szkodliwym wpływem wolnych rodników na poziomie cząsteczkowym. W pewnych sytuacjach wolne rodniki pełnią korzystną role, ma tu na myśli układ odpornościowy. Makrofagi (element układ białkokrwinkowego krwi ) wykorzystują wolne rodniki do niszczenia drobnoustrojów, co więcej
Co przyspiesza powstanie wolnych rodników:
- Palenie tytoniu
- Stres
- Alkohol
- Zanieczyszczone powietrze
- Brak regeneracji i odpoczynku
- Dieta: nadmiar wędzonych, smażonych czy grillowanych produktów,
Antyoksydanty
Antyoksydanty są substancjami chroniącymi organizm przed szkodliwym działaniem produktów ubocznych metabolizmu – wolnych rodników, które normalnie powstają w procesie przemian tlenowych różnych substancji w energię. Substancje ta działają na wolne rodniki w różny sposób. Niektóre przekształcają je w substancje mniej reaktywne, inne wiążą białka, by zminimalizować ich aktywność lub niszczą je. Niestety ilość produkowanych przez nasz organizm przeciwutleniaczy oraz wydajność tego procesu maleje wraz z wiekiem. Dlatego istotne jest, gdy wydajność tego procesu spada należy dostarczać je zewnątrz w postaci właściwej diety. Dlatego bardzo ważną rolę odgrywa zdrowa, zbilansowana dieta bogata w substancje biologicznie czynne, która pozwala maksymalnie przeciwdziałać i usuwać powstające wolne rodniki tlenowe. Opublikowano badania potwierdzające korzystny wpływ na zdrowie diety bogatej w warzywa i owoce, które mają naturalne właściwości neutralizujące.
Do naturalnych antyoksydantów należą m.in. związki fitochemiczne (polifenole, karotenoidy), pierwiastki (wapń, selen), błonnik pokarmowy, witaminy (C, E, D, kwas foliowy), nienasycone kwasy tłuszczowe z rodziny omega 3 oraz probiotyki.
Musicie wiedzieć, że stres, zła dieta, palenie papierosów działa na niekorzyść antyoksydantów.
Jedna z teorii starzenia się zakłada, że proces starzenia się jest wynikiem nakładających się uszkodzeń, głównie białek i DNA, spowodowanych szkodliwym wpływem wolnych rodników na poziomie cząsteczkowym. Poznanie mechanizmów, w jakich antyoksydanty mogą neutralizować szkodliwy wpływ wolnych rodników, zrodziło nadzieje na potencjalną możliwość spowolnienia procesu starzenia się poprzez suplementowanie diety antyoksydantami.
Trening sportowy
Intensywne ćwiczenia zwiększają produkcję wolnych rodników kilkukrotnie, a w pracujących mięśniach nawet do 100 razy ! Skutkuje to zwiększonym zmęczeniem i uszkodzeniem mięśni. W czasie intensywnego wysiłku znacznemu przyspieszeniu ulega przemiana materii. Szybszy metabolizm, to również szybki metabolizm glukozy w energię, czego efektem ubocznym jest zwiększona produkcja wolnych rodników. Stwierdzenie to może być dla wielu zaskakujące, przecież w swoich publikacjach staram się wszystkich do korzystnego wpływu wysiłku fizycznego na zdrowie. Na szczęście organizm posiada zdolność adaptacji do różnych, nawet niekorzystnych zjawisk, do których potrafi się dostosowywać i radzić sobie z nimi. Przy tym należy podkreślić, że regularny wysiłek fizyczny, przynosi niezliczona ilość innych korzystnych dla organizmu zmian, o czym wielokrotnie pisałem i związek treningu z produkcją wolnych rodników, nie powinien nikogo zniechęcać. Zdrowy organizm sam wytwarza wiele przeciwutleniaczy by się chronić Do tego służą liczne enzymy w osoczu krwi. By mechanizmy obronne działały prawidłowo, należy pamiętać by dostarczać antyoksydanty z zewnątrz tzn w diecie.
Sukces i wynik sportowy nie jest efektem jedynie ciężkiego treningu, również właściwej troski o kompleksową troskę a nasze zdrowie, przez co rozumiemy właściwą dietę. Rozumiem przez to zbilansowana dieta bogata w substancje biologicznie czynne (warzywa i owoce), która pozwala maksymalnie przeciwdziałać i usuwać powstające wolne rodniki tlenowe. Uważam, że naturalne antyoksydanty są najwłaściwszym wyborem. Trenujcie zdrowo!
