Kontuzje biodra – (cz.1) –

Co powinieneś wiedzieć o bólu biodra.

Kontuzje okolicy biodra zdarzają się rzadziej niż kontuzje dystalnych części kończyny dolnej np kolana, ścięgna Achillesa, czy stopy. Jednak, jak wykazało retrospektywne badanie kontuzji na grupie ponad 2 tys. biegaczy, problemy tej okolicy stanowią 10,9% wszystkich kontuzji. Nie jest więc to problem rzadki.Na podstawie tego badania można stwierdzić, że co 10 ze wszystkich biegaczy ma problem z okolicą biodra. Celowo używam tego, gdyż biodro jest pojęciem bardzo szeroko rozumianym przez pacjentów. Większość z moich pacjentów, na pytanie co rozumie przez pojęcie biodro, wskazuje bardzo rozległy obszar ciała, począwszy od dolnego odcinka kręgosłupa lędźwiowego, stawy  krzyżowo-biodrowe, pośladek, pachwinę i bliższy odcinek uda. Z punktu widzenia anatomii te wszystkie wymienione części ciała stanowią oddzielne anatomiczne regiony i nie mają bezpośredniego związku ze stawem biodrowym.

GRAFIKA 1 – Staw biodrowy

Skomplikowana anatomia i biomechanika tego regionu, w połączeniu z nakładającymi się wzorami ruchu i czasami niejasnymi objawami, wymagają od lekarza doświadczenia i wiedzy przy diagnozowaniu problemu.

W ortopedii, gdy mówimy biodro, mamy na myśli staw biodrowy. Jest on relatywnie rzadko przyczyną bólu u biegaczy, zwłaszcza w porównaniu z pozastawowymi tkankami miękkimi tej okolicy (mięśnie, ścięgna, kaletki). Co więcej, niektóre choroby jamy brzusznej i miednicy mniejszej mogą również manifestować się bólem okolicy biodra. Dlatego też diagnostyka różnicowa bólu w tym regionie obejmuje obszerną listę stanów zapalnych ścięgien, stawów, kaletki i mięśni, a także uwięzienia nerwów i zaburzeń narządów trzewnych w obrębie jamy brzusznej i miednicy.

Z praktyki wiem, że wielu ortopedów, w przypadku diagnostyki bólu tej okolicy, koncentruje się na samym stawie biodrowym, pomijając patologie pozastawowe.

W tym artykule postaram się usystematyzować temat bólów tej okolicy. Zacznijmy od stawu biodrowego.

Staw biodrowy

Staw biodrowy jest jednym z największych stawów człowieka i pełni kluczową rolę w  lokomocji człowieka, a co za tym idzie, jest mocno zaangażowany w czasie biegu. Jest stawem wieloosiowym, który umożliwia wykonywanie wielu skomplikowanych ruchów. Odbywają się one w trzech zasadniczych płaszczyznach (strzałkowej, czołowej, poprzecznej) oraz we wszystkich płaszczyznach jako kombinacja ruchów. Utworzony jest przez głowę kości udowej i panewkę stawu. Panewka stawu zbudowana jest z trzech kości (kości biodrowej, kulszowej i łonowej), tworząc razem kość miedniczną (grafika 1).

Staw otoczony jest rozbudowanym i skomplikowanym aparatem mięśniowym, który nie tylko wprowadza kończynę dolną w ruch, ale również stabilizuje miednicę w czasie chodu i biegu. Właściwa praca mięśni warunkuje właściwe ustawienie miednicy w czasie ruchu, szczególnie w fazie, gdy podparci jesteśmy na jednej kończynie.

Wszelkie nieprawidłowości budowy stawu oraz zaburzenia balansu mięśniowego, prowadzą do kumulacji przeciążeń i napięć, a w konsekwencji do kontuzji. Prawidłowe ukształtowanie stawu warunkuje sprawność i płynne ruchy w biodrze. Niestety, staw biodrowy od najmłodszych lat narażony jest na wystąpienie szeregu chorób ortopedycznych (np dysplazja stawu, choroba Perthesa, złuszczenie głowy kości udowej, martwica aseptyczna głowy), które w konsekwencji przyczyniają się do zmiany geometrii stawu. To z kolei, w późniejszych latach, prowadzi do jego szybszego zużywania się, to znaczy zwyrodnienia.

Wiele z tych wspomnianych chorób może przebiegać w dzieciństwie skąpoobjawowo i możemy nie wiedzieć o przebyciu choroby. Niestety, wraz z wiekiem o ewentualnymi dodatkowymi obciążeniami wynikającymi z uprawiania sportu, pojawiają się dolegliwości.

Staranne badanie…

Z racji złożoności problemu bólu w tej okolicy, należy zatem bardzo staranie zebrać informacje od pacjenta: poczynając od historii z jego dzieciństwa i jego możliwej przeszłości ortopedycznej. Ważne jest, czy może przebył choroby biodra np. dysplazje stawu biodrowego, zapalenie stawu biodrowego, złuszczenie głowy kości udowej, aseptyczną martwicę głowy kości udowej. Należy dopytać o charakter bólu – ostry, narastający, punktowy, korzeniowy, nocny etc.) i ustalić okolice jego występowania, ewentualnie promieniowania.

Dokładne badanie ortopedyczne oparte na ocenie postawy ciała, chodu, ustawienia miednicy, ruchomości kręgosłupa, stawu biodrowego, napięciu tkanek miękkich, mięśni i wykonaniu specyficznych testów ortopedycznych pozwala przybliżyć rozpoznanie oraz zaplanować dalszą diagnostykę. Co jest bardzo ważne w diagnozowaniu problemów ze stawem biodrowym, to fakt, że bardzo często pierwszym objawem rozwoju choroby jest ból kolana! Dlatego tak ważne staje się staranne badanie i ocena ruchomości biodra nawet wtedy, gdy zgłasza się pacjent z bólem kolana. Każde ograniczenie ruchomości stawu biodrowego wymaga diagnostyki radiologicznej. Czasami diagnostyka ta musi być poszerzona o badanie rezonansu magnetycznego. W niektórych chorobach stawu biodrowego, szczególnie we wczesnych fazach, mimo występującego bólu i dolegliwości, klasyczne badanie radiologiczne nie wykazuje zmian i dopiero badanie mri ujawnia problem.

Badanie rezonansu pozwala również ocenić uszkodzenia obrąbka stawowego panewki. W przypadku postępujących zmian zwyrodnieniowych stawu biodrowego samoistnych (dotyczy zazwyczaj starszych biegaczy), bądź też na skutek przebytej wcześniejszej choroby  powodującej ograniczenia ruchowe i ból, pojawia się też bardzo często ważne pytanie:

… czy można biegać?

Jak często bywa, nie ma na to pytanie jednej, uniwersalnej odpowiedzi. Każdy przypadek to inna historia, z rozlicznymi możliwych przyczynami (zobacz tabelę). Przyczyny te mogą mieć bezpośredni związek ze stawem biodrowym, ale też z aparatem ścięgnisto-mięśniowym znajdującym się poza stawem.

W sporej ilości przypadków możliwe jest całkowite wyleczenie kontuzji i tym samym powrót do czynnego uprawiania sportu (najczęściej pozastawowe kontuzje). Są również przypadki, najczęściej  dotyczące bezpośrednio stawu biodrowego, w których pełne wyleczenie nie jest możliwe. W takich sytuacjach, na pewno będzie to dla biegacza pewne ograniczenie, szczególnie przy ambitnych planach treningowych. Jakie to może być ograniczenie?  To już są indywidualne historie. Z powodu, że często objawy mogą być niecharakterystyczne, stąd konieczność wiedzy na temat najczęstszych problemów tej okolicy wystepujących u biegaczy. W najbliższych tekstach postaram się opisać te najczęstsze.