Kolano skoczka,
czyli zapalenie więzadła rzepki
Zapalenie więzadła rzepki (często nazywane kolanem skoczka) to kontuzja, która zdarza wsród biegających. Sama nazwa tj. kolano skoczka, wyjaśnia, że jest to problem powiązany z dyscyplinami związanymi ze skokiem, np. koszykarzy, czy siatkarzy.
W pracy poświęconej ocenie urazów wśród biegaczy „A retrospective case-control analysis of 2002 running injuries.” opublikowanej w British Journal of Sports Medicine wykazano, że problem ten dotyczy 4,8 % zbadanych biegaczy, z czego 57% było mężczyznami. Częstotliwość występowania tego schorzenia jest więc na tyle wysoka, że staje się warta wyjaśnienia.
Ponieważ jestem ortopedą i zajmuję się leczeniem urazów, skoncentruję się na chorobie Sudecka związanej z tym właśnie obszarem medycyny.
Najczęstszymi przyczynami zespołu Sudecka są urazy nadgarstka (złamania nasady dalszej kości promieniowej) i stawu skokowego (skręcenia i złamania) na kolejnym miejscu jako przyczynę wymienia się zabieg operacyjny (zespolenia złamania, czasami artroskopie).
Co jest istotą problemu i dlaczego skakanie predysponuje do zapalenia więzadła rzepki?
Mięsień czworogłowy to największy mięsień naszego ciała i położony jest z przodu uda. Jak wskazuje jego nazwa, składa się on z 4 głów: głowy prostej, obszernej bocznej, przyśrodkowej i pośredniej.
Głównym zadaniem mięśnia czworogłowego jest prostowanie kolana. Pomaga mu w tym rzepka, która jest największą trzeszczką człowieka. Zadaniem rzepki jest przedłużenie ramienia dźwigni mięśnia czworogłowego, to wzmacnia aparat wyprostny kolana.
Mięsień czworogłowy przyczepia się do rzepki swym dystalnym końcem, rzepka podczas ruchu zginania i prostowania kolana, ślizga się po bloczku kości udowej (części udowej kolana, ból przedniego przedziału kolana). Rzepka natomiast łączy się poprzez więzadło rzepki z kością piszczelową. Rysunek 1.
Rysunek 1. Więzadło rzepki
Autor: Tomasz Borkowski
Tak więc ruch generowany przez mięsień czworogłowy jest transmitowany przez rzepkę i jej więzadło na podudzie, powodując prostowanie kolana. Główną funkcją mięśnia czworogłowego jest prostowanie kolana, ale również zwalania on ruch zginania podczas kucania czy robienia przysiadu.
W dyscyplinach sportowych, w których wykonywane są dynamiczne skoki, mocne starty lub kopnięcia, mocno angażowany jest mięsień czworogłowy. Wówczas to najczęściej z przeciążenia, dochodzi do zapalenia więzadła rzepki, w miejscu jego przyczepu do rzepki. Problemem może być również zapalenie przyczepu mięśnia do rzepki.
Z danych w literaturze wynika, że problem zapalenia więzadła rzepki dotyka częściej mężczyzn.
Objawy
Głównym objawem jest ból zlokalizowany w dolnym biegunie rzepki, w zależności od stopnia zaawansowania choroby, może to być jedynie ból przy nadmiernym wysiłku lub w przypadkach bardziej zaawansowanych, nawet w czasie czynności codziennych, takich jak schodzenie po schodach, wstawanie czy robienie przysiadów.
Jakie są przyczyny?
Za przyczyny można (jak często w przypadku innych schorzeń) nadmierny treningi i przeciążenia. Powstawaniu sprzyja słabość mięśnia czworogłowego, zaburzenia bilansu mięśniowego pomiędzy prostownikami a zginaczami kolana, przykurcz mięśnia czworogłowego i przykurcz mięśni kulszowo-goleniowych.
Wsród czynników ryzyka wymienia się również płaskostopie. W przypadku biegaczy, czynnikiem ryzyka i predysponującym do zapalania więzadła rzepki są częste i dynamiczne zbiegi z góry.
Rozpoznanie
Rozmowa z pacjentem na temat sytuacji, kiedy pojawia się ból, nasuwa ortopedzie podejrzenia problemu kolana skoczka. Zbadanie chorego, bolesny palpacyjnie dolny bieg rzepki, wzmagający się ból przy próbie prostowania kolana z oporem, pozwala potwierdzić
rozpoznanie. Wśród badań dodatkowych, pomocne może być badanie usg lub bardziej dokładne i przydatne, gdyż różnicuje ból przedniego przedziału kolana, z zapalniem więzadła rzepki, badanie rezonansu magnetycznego. Zdjęcie 1.
Leczenie
W ostrej fazie choroby wrażamy protokół RICE, czyli odpoczynek, chłodzenie oraz leki przeciwzapalne. Po ustąpieniu ostrej fazy choroby można rozpocząć fazę rekonwalescencji wspomaganą zabiegami fizykoterapii.
Ustąpienie bólu oczywiście nie kończy leczenia. Aby skutecznie leczyć kolano skoczka należy zmierzyć się z przyczynami zaistnienia problemu. Najczęściej polega to na zbudowaniu prawidłowego bilansu mięśniowego pomiędzy zginaczami a prostownikami kolana oraz rozciąganie i wzmacnianie mięśnia czworogłowego uda.
W przypadku niepowikłanych przypadków, okres leczenia wynosi ok 6-8 tygodni.
Niestety, większość przypadków jakie konsultuje i leczę, to przypadki przewlekłe. Specyfika tej kontuzji powoduje, żę ból i dolegliwości narastają stopniowo i są bagatelizowane, a to oznacza, że w większości przypadków zaklinamy rzeczywistość, ignorujemy ból i trenujemy dalej.
Cel treningowy oraz plan do zrealizowania powoduje, że z możliwie błahej kontuzji możemy wejść w przewlekły problem, kiedy to już ani krótki odpoczynek ani fizykoterapia nie jest skuteczna.
Przy tej okazji przytoczę pewną złotą myśli, która odnosi się do kontuzji przeciążeniowych. Otóż, każdy organizm posiada naturalne, biologiczne siły, by wygoić kontuzję – potrzebny jest mu jedynie czas i odpoczynek. Ale bardzo często mu w tym przeszkadzamy… Kiedy ból sygnalizuje problem i potrzebny jest odpoczynek, przerwa w treningu i czas na zadziałanie naturalnych biologicznych sił odnowy, my trenujemy dalej.
Zdjęcie 1 i 2. Kolano skoczka w obrazie rezonansu magnetycznego
Wchodzimy wtedy w okres przewlekania kontuzji, kiedy nasz organizm sam już sobie nie poradzi i trzeba mu pomóc. W przypadkach kontuzji przewlekających, przerwa w treningu musi być dłuższa, pomocne mogą być zabiegi z fali uderzeniowej (ang.: shock wave therapy), której działanie pobudza komórki do naprawy i podanie komórek krwi stymulujący gojenie (czytaj też: Komórki krwi w chorobie zwyrodnieniowej). W wyjątkowych przypadkach, gdy po okresie 6 miesięcznego leczenia nie uzyskujemy poprawy, a w badaniu rezonansu część więzadła jest uszkodzona, konieczne może być nawet leczenie operacyjne.
Powrót do treningu
Musi być bardzo ostrożny, całkowite ustąpienie bólu nie oznacza, że możemy wrócić do obciążeń treningowych. Moje doświadczenie wskazuje, że gdy ból ustąpił całkowicie, zalecam jeszcze 4 tygodnie przerwy od treningu. W okresie pracujemy nad rozciąganiem i wzmacnianiem mięśni uda, budujemy stabilizacje, jeśli potrzeba, dobieramy wkładki do obuwia. Dostępne są również specjalne dedykowane ortezy do leczenia zapalenia więzadła rzepki, moje obserwacje w przypadku ich zastosowania są pozytywne, w okresie rekonwalescencji zalecam je moim pacjentom.
