Zmęczeniowe uszkodzenia kości

Uszkodzenia zmęczeniowe kości powstają wyniku przekroczenia bariery/granicy wytrzymałości kości, w  wyniku powtarzalnych obciążeń. Celowo używam słowa uszkodzenie, a nie złamanie, gdyż obecnie wczesna diagnostyka pozwala wykryć sytuacje przed wystąpieniem złamania. Jest to bowiem powolny, rozłożony w czasie proces, rozpoczynający się od mikroskopijnych uszkodzeń, powszechnie określanych jako reakcja stresowa kości, do pełnego złamania na najbardziej skrajnym końcu spektrum.

Epidemiologia

Biorąc pod uwagę powtarzające się obciążenia szkieletu do jakich dochodzi podczas biegów   długodystansowych, nie jest zaskakujące, że uszkodzenia zmęczeniowe kości to stosunkowo częsta kontuzja, której doświadczają biegacze. Częstość występowania tej kontuzji różni się w zależności od wieku i płci.  Są doniesienia mówią, że ta kontuzja może dotyczyć nawet 20% zawodników obu płci, zarówno w biegach długodystansowych jak i w biegach krótkich (1). W niedawnym badaniu oceniającym epidemiologię wśród sportowców akademickich zawodów w Stanach Zjednoczonych, uczestniczących w 25 dyscyplinach sportowych w okresie 10 lat najwyższy wskaźnik złamań zmęczeniowych wystąpił u zawodniczek biegów przełajowych i wynosił  28,6  urazów na 100 000 ekspozycji na uraz ( AE ang. athlete exposures definiowane jako jednostkowy trening lub start w zawodach) (2). Wśród mężczyzn uszkodzenia najczęściej obserwowano również u zawodników biegów przełajowych w liczbie 16,1 na 100 000 ekspozycji. Natomiast  w innym badaniu prospektywnym oceniającym występowanie złamań zmęczeniowych wśród młodzieży, wykazano że problem ten dotyczy 5,4% zawodniczek i 4,0% zawodników (3).

Czynniki ryzyka złamań zmęczeniowych

Do uszkodzenie kości dochodzi wyniku interakcji między obciążeniem przyłożonym do kości, a zdolnością kości do przeciwstawienia się  mechanicznemu uszkodzeniu. W związku z tym czynniki ryzyka można podzielić na dwie główne kategorie: czynniki biologiczne wpływające na odporność kości na odkształcenia i czynniki biomechaniczne, które wpływają na obciążenie szkieletu.

Czynniki biologiczne

Czynniki biologiczne mające wpływ na tkankę kostną możemy podzielić na wrodzone i nabyte. Jeśli chodzi o czynniki biologiczne wrodzone, to wiemy, że szczytowa masa kostna zależy od naszych genów. Udowodniono związek pomiędzy gęstością mineralną kości, a determinacją genową (4). Niektórzy z nas będą mieli większą szczytową masę kostną, a inni mniejszą i nie zależy to od nas.

Natomiast wśród nabytych biologicznych czynników ryzyka należy wymienić:

Przewlekłe choroby endokrynologiczne:

• nadczynność tarczycy
• nadczynność przytarczyc
• hipogonadyzm
• nadczynność kory nadnerczy
• niedobór hormonu wzrostu

Inne

• przewlekła niewydolność nerek
• niedobory witaminy D i wapnia

Czynniki biomechaniczne

Co się tyczy wpływu biomechaniki w kwestii ryzyka złamań zmęczeniowych, na plan pierwszy wysuwają się zaburzania osi obciążania kończyny.  Maja wpływ na koncentracje się naprężeń w kości w czasie biegu. Istnieje szereg sytuacji, które w konsekwencji doprowadzają do niesymetryczne rozkładu naprężeń,  między innymi jest to:

• skośne ustawienie miednicy,
• budowa stawu biodrowego,
• ograniczenia zakresu ruchu stawu biodrowego
• budowa stawu kolanowego
• szpotawość piszczeli
• rotacja piszczeli
• wysklepienie stóp (7)

Wpływ na obciążenia kości w czasie biegu maja również elementy treningu, takie jak gwałtowne wydłużenie czasu treningu, częstość treningu, czy duże tempa treningowe bez właściwej regeneracji. Ogólna sprawność fizyczna, siła i napięcie mięśni stabilizujących mają znaczenie. Mięśnie mają zdolność tłumienia obciążenia jakim narażona jest kość w czasie biegu. Słabość mięśni posturalnych i kończyny dolnej powoduje, że mniej skutecznie hamują one wstrząsy w czasie biegu.

Złamanie kości jednoznacznie kojarzy się z koniecznością wizyty u ortopedy. Nie mniej, w rozwiązaniu tego problemu może być potrzebnych więcej specjalistów. Istotne jest by mieć świadomość możliwości współistniejących problemów. Dlatego niezmiernie ważna jest dokładna rozmowa z pacjentem w celu zaplanowanie właściwej diagnostyki i leczenia. O co powinien pytać lekarz pacjenta ze złamaniem zmęczeniowym kości, oraz czy te złamania leczy się opatrunkiem gipsowym, czy może konieczna jest operacja, opowiem już w następnym odcinku.

Jeśli podoba Ci się to, co publikuję, udostępnij post na Facebooku – pomóż mi szerzyć wiedzę

Bibliografia:

1. Tenforde, Adam S., et al. „Distribution of Bone Stress Injuries in Elite Male and Female Collegiate Runners: 3363 Board# 124 May 30, 930 AM-1100 AM.” Medicine & Science in Sports & Exercise5S (2015): 905.
2. Rizzone, Katherine H., et al. „The epidemiology of stress fractures in collegiate student-athletes, 2004–2005 through 2013–2014 academic years.” Journal of athletic training10 (2017): 966-975.
3. Tenforde, Adam S., et al. „Identifying sex-specific risk factors for stress fractures in adolescent runners.” Medicine & Science in Sports & Exercise10 (2013): 1843-1851.
4. Estrada, Karol, et al. „Genome-wide meta-analysis identifies 56 bone mineral density loci and reveals 14 loci associated with risk of fracture.” Nature genetics5 (2012): 491-501.
5. Wentz, Laurel, et al. „Females have a greater incidence of stress fractures than males in both military and athletic populations: a systemic review.” Military medicine4 (2011): 420-430.
6. Mountjoy, Margo, et al. „IOC consensus statement on relative energy deficiency in sport (RED-S): 2018 update.” British Journal of Sports Medicine (2018).
7. TENFORDE, ADAM S. „Bone Health of the Runner: Metabolic Workup and Impact on Fracture Risk.” Clinical Care of the Runner E-Book: Assessment, Biomechanical Principles, and Injury Management (2019): 153.